Czy współczesne społeczeństwo można na ogół uważać za zdrowe? Nie mówimy w tej chwili o szerzącej się nadal pandemii koronawirusa, lecz o chorobach cywilizacyjnych. Na pewno słyszał o nich każdy z nas. Nie są one wprawdzie zakaźne, co nie znaczy, że nie trzeba się ich bać. Wiele z nich wynika z naszego sposobu odżywiania. Jaki wpływ na nasze zdrowie ma to, co jemy?
Choroby cywilizacyjne a jakość żywności
Przyczyną chorób cywilizacyjnych jest przede wszystkim niezdrowy styl życia: brak ruchu i nieprawidłowe odżywianie. Zarówno choroby układu krążenia, jak i otyłość, cukrzyca i niektóre typy nowotworów dużym stopniu biorą się z tego, co jemy i czy jesteśmy aktywni fizycznie. Człowiek jest tak „zaprogramowany” przez ewolucję, by lubić słodkie i tłuste pokarmy, bo to daje energię. W czasach prehistorycznych było to przydatne. Teraz, gdy wielu ludzi prowadzi siedzący tryb życia, prowadzi to do otyłości i wynikających z niej chorób.
Jesteś tym, co jesz
Hasło „jesteś tym, co jesz” może być w tym przypadku zarówno dobrą, jak i złą wiadomością. Dobrą, gdyż każdy z nas może stopniowo, samodzielnie lub z pomocą lekarza lub dietetyka, zmienić swoje nawyki żywieniowe. Złą zaś dlatego, że mamy bezpośredni wpływ jedynie na własny wybór, ale nie na to, w jaki sposób produkuje się żywność. Czy tak naprawdę wiemy, czym się karmimy?
Czy dzisiejsza żywność jest bezpieczna?
Na pewno powinniśmy czytać skład kupowanych produktów i wybierać te mniej przetworzone i bez dodatku szkodliwych substancji chemicznych. Nie dostarczą one nam jednak informacji o tym, co działo się na etapie uprawy lub hodowli. Czy współczesne rolnictwo produkuje bezpieczne i zdrowe jedzenie? I co wspólnego z tym wszystkim mają farmy wertykalne? Oto przegląd zagrożeń dla zdrowia wiążących się z konwencjonalnym rolnictwem. Chodzi tu zarówno o zdrowie konsumentów, jak i pracowników gospodarstw.
Stosowanie pestycydów
Pestycydy to środki ochrony roślin uprawnych, zwalczające chwasty, szkodniki i grzyby chorobotwórcze. Zazwyczaj kojarzą się z opryskami na polu, lecz w rzeczywistości to tylko jeden z etapów ich stosowania. Używa się ich także, by zabezpieczyć płody rolne w czasie przechowywania lub transportu. [1]
Wszechobecne i zabójcze
Pestycydy co prawda ograniczają straty plonów, lecz ich stosowanie niesie za sobą również poważne konsekwencje. Jako substancje trujące działają bowiem nie tylko na te organizmy, na które powinny, lecz także na całe otoczenie. Rozprzestrzeniają się bowiem na wszystkie możliwe sposoby: są roznoszone przez wiatr, przenikają do gleby, a wraz z wodą opadową spływają do wód gruntowych. Poza tym, jak już wspomnieliśmy, są obecne na warzywach i owocach, by zabezpieczyć je od momentu zbioru do przetworzenia lub sprzedaży.
Czym to grozi
Wszechobecne pestycydy wywołują u człowieka liczne problemy zdrowotne, w tym nowotwory, zaburzenia neurologiczne i hormonalne oraz wady wrodzone u noworodków. [2] Według niektórych naukowców mogą one także zwiększać ryzyko otyłości i cukrzycy. [3] Potrzeba jednak jeszcze więcej badań, by to potwierdzić. Pewne jest, że mieszanka szkodliwych substancji, którą nieświadomie zjadamy, gromadzi się w naszych organizmach i wywiera wpływ na zdrowie. Szczególnie narażone są dzieci i kobiety w ciąży.
Niebezpieczny glifosat
Badania wykazały, że ludzie mieszkający w pobliżu pól uprawnych są bardziej narażeni na aż 15 poważnych schorzeń takich jak choroba Alzheimera, rak mózgu, bezpłodność czy autyzm. Wynika to najprawdopodobniej z tego, że pestycydy mogą utrzymywać się w powietrzu przez kilka lub nawet kilkanaście dni od oprysku. [4] Niedawno w Jeleniej Górze przeprowadzono akcję badania mieszkańców na obecność glifosatu w organizmie. Ten silnie działający środek, będący substancją czynną płynu Roundup, jest w stanie zniszczyć niemal każdą roślinę. Jak się okazało, na 250 przebadanych osób u wszystkich stwierdzono jego obecność. [5]
Uprawa wolna od chwastów, szkodników i oprysków
Czy farmy wertykalne mogą jakoś zaradzić temu problemowi? Jak najbardziej! Skoro w ich przypadku uprawa ma miejsce w wyizolowanym środowisku, chwasty i szkodniki z zewnątrz nie mają do niej dostępu. Pestycydy stają się więc niepotrzebne. Wyprodukowana żywność jest wolna od szkodliwych chemikaliów, a ludziom mieszkający w pobliżu farmy nie grozi kontakt z toksycznymi substancjami. Bezpieczeństwo produkcji żywności wzrasta, a jej jakość przewyższa tę pochodzącą z upraw konwencjonalnych.
Nawożenie
Nawozy to środki stosowane w rolnictwie w celu zwiększenia plonów i poprawy ich jakości poprzez dostarczenie do gleby składników pokarmowych niezbędnych do wzrostu roślin. Dzielą się na syntetyczne (mineralne, wapniowe), naturalne (obornik, gnojówka i inne) i organiczne (np. kompost).
Czym grozi nadmierne nawożenie?
Zarówno nawozy naturalne jak i sztuczne mogą mieć szkodliwy wpływ na zdrowie człowieka. W przypadku tych pierwszych chodzi o bakterie z odchodów zwierzęcych, które mogą przedostać się do wód lub zakazić pracowników gospodarstw. Do wód mogą przeniknąć także nawozy sztuczne, zwłaszcza w przypadku nadmiernego nawożenia. Wskutek tego może dojść do eutrofizacji (o której mówiliśmy w poprzednim poście), czyli nadmiaru składników odżywczych w zbiorniku wodnym. To z kolei prowadzi do rozrostu glonów lub sinic. Z tego powodu woda może stać się niezdatna do picia. [6] Sinice i niektóre gatunki glonów wydzielają też substancje toksyczne. Mogą one zaszkodzić zarówno ludziom pijącym wodę, jak i jedzącym mięso wyłowionych z niej owoców morza (ryb, skorupiaków itp.). [7] Eutrofizacja jest także przyczyną wyczerpywania się zasobów tlenu w wodzie, co szkodzi rybom i innym organizmom wodnym.
Nawożenie na farmach wertykalnych
Na farmach wertykalnych nawożenie nie ma nic wspólnego z gnojówką, lecz ma formę rozpuszczonych w wodzie soli mineralnych, krążących w obiegu zamkniętym. Co prawda w systemach aquaponicznych (o których napiszemy w osobnym poście), jako nawozu używa się odchodów ryb, lecz mają one kontakt wyłącznie z korzeniami roślin. Obieg zamknięty oznacza, że pracownicy farmy nie są narażeni na zakażenie bakteriami, a składniki odżywcze nie są w stanie przeniknąć do wód.
Choroby przenoszone drogą pokarmową
Wspomnieliśmy już o bakteriach, które z nawozu mogą przenosić się na płody rolne. Jest to przykład przenoszenia drobnoustrojów drogą pokarmową. Przyczyną chorób przenoszonych drogą pokarmową jest spożycie produktów zakażonych szkodliwymi bakteriami, grzybami, wirusami lub pierwotniakami. Przykłady takich chorób to salmonelloza, wirusowe zapalenie wątroby czy tzw. grypa żołądkowa. [8]
Skąd się to bierze?
Źródłem zakażeń takimi chorobami może być też sam system produkcji żywności. Jako że często jemy produkty importowane z odległych części świata, w ich produkcję, transport i dystrybucję jest zaangażowanych wiele ludzi. Każda z takich osób na poszczególnych etapach długiego łańcucha dostaw jest potencjalnym źródłem mikroorganizmów. Jeśli chodzi o możliwość zakażenia koronawirusem przez kontakt z żywnością to nadal nie zostało to udowodnione, choć wielu ludzi się tego obawia.
Zwiększone bezpieczeństwo dzięki uprawom wertykalnym
Farmy wertykalne mogą zaradzić temu problemowi poprzez skrócenie łańcuchów dostaw. Jak wspominaliśmy w poprzednich artykułach, ten rodzaj uprawy będzie mógł się rozwijać niemal w każdym miejscu na świecie. Żywność będzie wytwarzana lokalnie więc nie będzie trzeba jej przewozić na duże odległości. Takie jedzenie trafi na stół wkrótce po zbiorach, będzie więc miało kontakt z minimalną liczbą osób.
Możliwy jest także model sprzedaży „live sale”, czyli umożliwienie klientom własnoręcznego zbioru w miejscu uprawy. Ponadto sterylny charakter farm wertykalnych wyklucza zarówno chwasty i szkodniki, jak i zakażenia.
Brak zróżnicowanej diety
Współczesna produkcja roślinna jest nastawiona przede wszystkim na szybki wzrost, wysokie plony, łatwość przechowywania i transportu. Przy tak ustawionych priorytetach wartość odżywcza schodzi, niestety, na dalszy plan. Główne uprawy na świecie to kukurydza, pszenica i soja. [9] Są to rośliny tanie w uprawie, lecz mało wartościowe pod względem odżywczym. Oprócz tego w niektórych regionach świata warunki klimatyczne uniemożliwiają różnorodność upraw, przez co w tych miejscach brakuje dostępu do niektórych produktów. Również długotrwały transport i dystrybucja żywności powoduje, że produkty tracą cenne składniki.
Farmy wertykalne a zróżnicowanie produkcji
Jak już wspominaliśmy, farmy wertykalne są niezależne od uwarunkowań zewnętrznych i mogą zapewnić uprawy niemal każdego gatunku roślin w danym miejscu. Dzięki temu będzie możliwa większa różnorodność upraw, które będą dostępne lokalnie, więc nie stracą na wartości podczas transportu. [10]
Zagrożenia dla osób pracujących przy produkcji żywności
Rolnictwo powszechnie kojarzy się z ciężką pracą i nie ma w tym przesady. Pracownicy gospodarstw często muszą podnosić ciężkie przedmioty (np. skrzynki, wiadra), co obciąża stawy i kręgosłup. Obsługują też niebezpieczne maszyny, przy pracy z którymi zdarzają się wypadki. Rolnicy mają też kontakt ze szkodliwymi substancjami, wykonując opryski, co naraża ich na zatrucie. Prace polowe wymagają od nich spędzania dużo czasu na polu, często w pełnym słońcu. Grozi to odwodnieniem, przegrzaniem lub udarem słonecznym i może nawet prowadzić do śmierci. Według badań przeprowadzonych wśród amerykańskich rolników najczęstszą przyczyną śmierci przy pracy jest właśnie udar słoneczny. [11]
Czy praca na farmach wertykalnych jest lżejsza?
Na farmach wertykalnych nie ma żadnego zagrożenia przegrzaniem ani udarem słonecznym, gdyż uprawa jest prowadzona w pomieszczeniach. Jak już wspomnieliśmy, nie ma też żadnych oprysków, bo po prostu nie są potrzebne. Wszystkie ciężkie prace mogą być natomiast zautomatyzowane i wykonywane przez maszyny.
Czy farmy wertykalne zapewnią bezpieczniejszą żywność?
Jak wynika z powyższych przykładów, rolnictwo wertykalne wydaje się bezpieczniejsze dla zdrowia od konwencjonalnego w każdym aspekcie: zmniejsza utratę składników odżywczych, zapewnia bezpieczne nawożenie, eliminuje zakażenia żywności drobnoustrojami, a także nie naraża pracowników na choroby, zatrucie opryskami ani urazy przy pracy.
A czy Wy zwracacie uwagę na jakość spożywanych produktów i źródło ich pochodzenia? Dajcie znać w komentarzach.
Źródła
[1] Pestycydy jako problem toksyn występujących w żywności i ich eliminacja na przykładzie produkcji piwa
http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-d512a1b1-b772-49e4-8f10-682087aba103
[2] Wpływ stosowania pestycydów na zdrowie ludzi i występujące choroby
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4947579/
[3] Związek między cukrzycą a pestycydami
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5787249/
[4] Zbiór badań pokazujących zwiększone ryzyko zachorowań u osób żyjących w pobliżu pól uprawnych
https://www.chem-tox.com/agriculture/index.htm#urine
[5] Podsumowanie akcji badania na obecność glifosatu w organizmie pośród mieszkańców Jeleniej Góry
https://muzyczneradio.pl/index.php/articles/26734/podsumowanie-akcji-badania-na-obecnosc-glifosatu-w-organizmie.html
[6] Toksyczne glony w zbiornikach wody pitnej
http://www.fwr.org/drnkwatr/algaltox.htm
[7] Toksyczność glonów
https://www.researchgate.net/publication/327537731_GENERAL_REVIEW_ON_TOXIC_ALGAE
[8] Najczęstsze choroby przenoszone drogą pokarmową
https://www.fda.gov/files/food/published/Most-Common-Foodborne-Illnesses-(PDF).pdf
[9] Poziomy składników odżywczych w dostawach żywności w USA obniżone w wyniku dążenia do wysokich plonów
https://organic-center.org/still-no-free-lunch-nutrient-levels-us-food-supply-eroded-pursuit-high-yields
[10] Wpływ transportu i dystrybucji na jakość sałaty i straty fitoskładników w łańcuchu dostaw
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/fsn3.685
[11] Główna przyczyna śmierci wśród pracowników farm rolnych
http://nfwm.org/farm-workers/farm-worker-issues/health-safety/
